کلمه در دستور زبان عربی سه نوع است :

اسم و فعل و حرف .

اسم :  کلمه ای است که برای نامیدنِ کسی ، چیزی ، جانداری یا حالت و کاری به کار می رود.                     

                  الــدَّجـاجــة                                  الـفَـرَس[1]                               الـمَـرأة

اسم ها  بیشتر اوقات دارای « ال » یا « تنوین » است . مانند :

السیّد : آقا / حافِلـةٌ : یک اتوبوسی / الدّیک : خروس / الطَّـیَران : پرواز / الخَـوف : ترس

فعل : کلمه ای است که بر انجام کار و یا روی دادن حالتی در گذشه ، حال یا آینده دلالت دارد .

 حرف : کلمه ای است که معمولاً به تنهایی به کار نمی رود و مستقلاً معنی ندارد .

مانند : الـ ، فی ، بِـ ، مِـنْ ، فَـ ،  أوْ ، یا ، إلّا ، وَ ، لِـ ، یا[2]

? التمرینُ الأوّلُ : عَیِّـنْ نوعَ الکلمات التالیة .

الجَواز :          یَشْتَری :            إلی :                 نافِـذةٌ :             مَوقِفٌ :               وَقـَـفَ :

رُحْ :              شُکراً :             العَفش :               فَنادِق :             قالَ :                  اِسْـمَعْ :

خَمسةٌ :          عَفواً :              وَردةٌ :                 الغالی :             الذَّهاب :              روحوا :

هُـمْ :            اِصبِـرْ :             تـَـأشیرة :            سَجاجید :          راحَ :                 الیَوم :

? التمرینُ الثانی : عَیِّـن الکلمةَ الغَریبة فی کُلِّ مجموعة . ( حَسَبَ نوعِ الکلمة )

1. مُستَشفَیq مُستَوصَف q صَیدَلیّة q مُختَبَر q یَبیع q غُرفةُ الزَّرق q عیادةُ الطَّبیب qغُرفةُ الأشِعّةq[3]

2 . فُکَّ q أفَندیq تُفاح q رُمّان q عِنَب q حَبحَب qمانجو q خَوخ q بَطّیخq کُمَّثْری qتَمرq[4]

3. فی q مِنْ q إلی q بِـ q لِـ q عَـنْ q کَـ q رُحْ q مُنـذُq رُبَّq عَلَی q[5]

4 . فَکَّرَ q ظَـنَّ q شَرِبَ q أکَلَ q لِأنَّ  q مَسَحَ q سَمَحَ q سَمِعَ q[6]

5. أدوار q عُیون q تَشَرَّفَ q نِساء q سَلالِم q بَرامِج q فَنادِق q مِـیاه q[7]

6 . تَکَلَّمَ q تَبدیل q تَأخَّرَ q لَـوَّنَ q أتْعَـبَ q ذَبَحَ q اِستَطاعَ q تَناوَلَ q[8]

7.کانونُ الثانیqشُباطqآذارqأیّارqحُزَیرانqتَـمّوزqآبqإیلولqتِشرین الأوّلqتِشرینُ الثانیqذی القَعدة q[9]

8. اِنقِطاعq اِستِغفار q تَغییرq صَبْرq تَأجیل q تَأخُّـرq مُنافَسة qتَوافُقqإخْراجq[10]

[1]  الفرس : اسب نر یا ماده جمعِ آن « أفْراس »  / الحِصان : اسبِ نر جمعِ آن « حُصُن » یا « أحْـصِنة »

[2] حروف همیشه ثابت هستند . یعنی تغییری ندارند . مثلاً حرکتِ حرفِ آخرشان ثابت است . « ثُـمَّ » همیشه در آخرِ خودش فتحه دارد و مثنّی و جمع ندارد .

برخی حروف در کلمه بعد از خودشان از نظر اِعرابی تأثیرگذارند  و برخی بی تأثیرند .

مثلاً « فی » تأثیر گذار است . زیرا با آمدنِ حرفِ « فی » کلمه بعد از آن مجرور می شود . یعنی کسره می گیرد . مثال :

فی + المدرسةُ = فی المدرسةِ

امّا برخی حروف تأثیری در اِعرابِ کلمه بعد از خودشان ندارند . مانند :

 و+ المدرسةُ = و المدرسةُ

حروفی که در اِعرابِ کلماتِ بعد از خودشان تأثیر می گذارند ؛ حروف « عامِـل » و حروفی که در اِعرابِ کلماتِ بعد از خودشان تأثیر نمی گذارند ؛ حروف « غیر عامِـل » نامیده می شوند .

[3] همه ، اسم هستند جز یک مورد .

[4] همه ، اسم هستند و به معنای میوه جز یک مورد .

[5] همه ، حرفِ جرّ هستند جز یک مورد .

[6]  همه ، فعلِ ماضی هستند جز یک مورد .

[7] همه ، اسم و به صورتِ جمعِ مکسّر هستند جز یک مورد .

[8]  همه ، فعلِ ماضی هستند جز یک مورد که مصدر است .

[9] همه ماههای سُریانی ( رومی ) هستند جز یک مورد که از ماههای قمری ( اسلامی ) است و سُریانی اش کانونُ الأوّل می شود .

[10]  همه ، مصدرهای بابهای ثُلاثی مزید هستند جز یک مورد که مصدر ثلاثی مجرّد است .