فرزانگان

 "هل" بر جمله ی شرطیه وارد نمی شود ولی همزه وارد می شود .نمی گوییم 

:"هل إذا زُرتُکَ تُکرِ منی ؟" بلکه می گوییم :"أ إذا زُرتُکَ تُکرمنی ؟" " أ فإن مِتَّ فهم 

الخالدونَ؟"

- "هل" بعد از "أم" ذکر می شود بر خلاف همزه که بعد از "أم " ذکر نمی شود . مثلاً 

می گوییم :"أقامَ زید أم هلَ قَعدَ ؟" نمی گوییم :"أقامَ زید أم أقعَدَ ؟" 

"هل" بر حرف عطف وارد نمی شود بلکه دائماً بعد از حرف عطف می آید ولی "همزه " 

قبل از حرف عطف می آید زیرا که اصالت آن واقع شدن بر صدر کلام است یعنی از 

کلمات لازم الصدر است .مثلاً نمی گوییم :"هل فیهلَکُ إلا القومُ الفاسِقون " بلکه  

می گوییم :" فَهَل یهلَکُ إلا القومَ الفاسقون "

حرف عطف ، حرف استفهام :

مثال از همزه ی استفهام که قبل از حرف عطف و در صدر کلام قرار می گیرد :

الف) " إوَلم ینظُر وا فی ملکوت السموات و الأرض و ما خَلَقَ اللهُ مِن شی ء " 

أ : حرف استفهام                              وَ : حرف عطف 

ب ) "افلا تعقلون " 

أ : حرف استفهام                             فَ : حرف عطف 

ج) أ ثمَّ إذا وَقَعَ آمنتم به " 

أ : حرف استفهام                             ثم : حرف عطف 

8- "هل" وارد نمی شود بر اسمی که بعد از آن فعل باشد بر خلاف " همزه ی 

استفهام" مثلاً نمی گوییم " هل بشراً منّا واحداً نَتَّبِعُه " 

خلاصه این که کلمه " هل " بر جمله ی منفی ، أنَّ ، حرف عطف ، بر اسمی که ما 

بعدش فعل باشد و مضارعی که به معنی حال باشد ، وارد نمی شود ؛ در صورتی که 

"همزه " بر  تمام آن چه ذکر شد ، وارد می شود .

مقدمه :

استفهام در لغت به معنای طلب کردن است . " الاستفهامُ هوَ طلبُ العلمِ بِشَی ءِ

لم یکُن معلوماً مِن قبلُ " در زبان عربی و فارسی کلماتی برای طلب علم به چیزی یا 

کسی ، مکانی یا زمانی ، کیفیت و حالتی ، مقدار یا تعداد چیزی یا کسی و ... به کار می رود که به آن ها کلمات استفهامی می گویند . گاهی کلمات استفهامی از معنای حقیقی خود یعنی طلب فهم و سوال از مجهول به معنای بلاغی خارج می شوند که از سیاق کلام فهمیده می شوند . کلمات استفهامی به طور کلی به 2 دسته تقسیم می شوند : 

1- اسم : که عبارتند از : مَن ، ما ، أینَ ، أیانَّ ، أنی ،کیف ،کم ،أی و....

2- حرف : که عبارتند از : أ و هل "أ" مبنی بر فتح  و "هل " مبنی برسکون است و 

هر دو غیر عامل می باشند .

کلمه استفهامی "هل" فقط برای "تصدیق " و کلمه " أ " هم برای "تصدیق " و هم 

برای "تصور " و مابقی کلمات استفهامی فقط برای " تصور " به کار می روند . در این 

مقاله با بهره گیری از کتاب های بلاغی و نحوی به تفاوت های استعمال بین دو کلمه 

" أ " و " هل " می پردازیم إنشاء الله مورد استفاده دانش آموزان دبیرستانی و دبیران 

محترم عربی قرار گیرد

 .

فرق بین استعمال " هل " و " همزه " استفهام : 

در مقدمه این مقاله توضیحات مختصری در خصوص ویژگی های دو حرف استفهامی 

(هل و أ )داده شده لذا اکنون به تفاوت های کاربرد و جایگاه این دو حرف در جملات 

عربی از شماره یک تا هشت می پردازیم .

1- همزه ی استفهامیه هم برای تصور و هم برای تصدیق به کار می رود . ولی " هل 

" فقط برای تصدیق به کار می رود . و اما توضیح دو کلمه "تصور" و "تصدیق" به همراه 

مثالهایی با همزه وهل : 

تصور استفهام از تصور به هنگام تردد در تعیین میان دو شی ء اتفاق می افتد یعنی 

متکلم در تعیین یکی از دو موضوع متردد و مشکوک است .. و گاهی میان دو امر

مردد حرف " أم  " می آید که به آن " أم متصله " گویند و گاهی حرف "أم" حذف می 

شود و ما بعدش به ما قبل آن اکتفاء می کند .